Avrupa ve dünya savunmada ABD’ye ne kadar bağımlı?

2020-2024 döneminde NATO’nun Avrupalı ülkelerinin ithalat ettiği silahların %64’ünün ABD’den geldiği bilgisi raporda yer almakta.

Bu oran, önceki dönem olan 2015-2019’da %52 seviyesindeydi.

ABD, sadece Avrupa ülkelerine silah satışında değil, dünya genelinde de en büyük tedarikçi konumunda.

2015-2019 yıllarında küresel silah ihracatındaki payı %35 olan ABD’nin bu oranı son dört yılda %43’e yükseldi.

Son yirmi yılda ABD’nin silah ihracatındaki en büyük oranı Orta Doğu (yüzde 33) yerine Avrupa (yüzde 35) almış durumda.

‘Ya bize de yaparsa’ korkusu

Trump’ın, Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy ile Oval Ofis’te yaptığı görüşmenin ardından askeri desteği askıya alması, Avrupa’da “Ya bize de aynısını yapar mı?” kaygısını artırdı.

Bu tür hamleler, ABD’ye olan bağımlılığın azaltılması gerekliliğini savunanların argümanlarını güçlendirdi.

Her ne kadar bu fikir gitgide daha fazla destek buluyor olsa da, SIPRI raporunun belirttiği gibi, bu hedefe ulaşmak bir anda gerçekleşecek bir durum değil.

ABD Zorlayıcı Olabilir

ABD, savunma teknolojisi ve lojistiği alanında öne çıkıyor.

Amerika, istemesi durumunda Avrupa’nın askeri güçleri için zor günler yaratabilir.

Örneğin, F-16 savaş uçaklarının başka bir ülkeye transferi ABD’nin onayına bağlıdır.

Patriot hava savunma sistemlerinin işlevselliği, ABD silah göndermezse boşa çıkıyor.

HIMARS füzeleri de, hedeflerini isabetli bir şekilde vurabilmek için ABD’den gelen GPS koordinatlarına bağımlıdır.

Askeri kaynaklara göre, ABD, yeni nesil F-35 savaş uçaklarının havalanmasını teknik olarak engelleyebilir.

Avrupa ülkeleri, şimdiye kadar müttefiklik ilişkileri ve dayanışma ilkeleri doğrultusunda hareket etmekteydi. Ancak Washington’dan gelen destekteki belirsizlik, Avrupa’nın savunma stratejisini yeniden değerlendirmesine yol açabilir.

Önümüzdeki dönemde, Avrupa ülkelerinin savunma portföylerini genişletme ve yerel üretimi artırma seçeneklerini değerlendirmesi gerektiği yönündeki yorumlar artmakta.

Ancak bazı analistler, Avrupa’nın önemli bir Amerikan silah alıcısı olarak kalmaya devam edeceğini öngörüyor.

SIPRI Silah Transferi Programı Kıdemli Araştırmacısı Pieter Wezeman, Avrupa’da bağımlılığı azaltma ve yerli savunma sanayisini güçlendirme yönünde adımlar atıldığını belirtiyor:

“Transatlantik silah tedarik ilişkisi derin köklere sahip. ABD’den ithalat artışta ve Avrupa’daki NATO ülkelerinin ABD’den sipariş ettiği yaklaşık 500 savaş uçağı bulunuyor.” dedi.

Avrupa hem alıyor hem satıyor

SIPRI’ye göre, AB ülkeleri arasında silah satışı yapan en büyük ülke Fransa. Fransa, Rusya’yı geçerek ABD’den sonra ikinci sırada yer alıyor.

2020-2024 döneminde 65 ülkeye silah satan Fransa’nın diğer Avrupa ülkelerine gerçekleştirdiği satışlar %187 oranında artış gösterdi.

Bu yükselişte, Yunanistan ve Hırvatistan’a yapılan satışlar ile Ukrayna’ya sağlanan askerî destek önemli rol oynadı.

Fransa’nın en önemli müşterileri arasında Hindistan ve Katar yer almakta.

Silah ihracatını %138 artıran İtalya, 10’uncu sıradan 6’ncı sıraya yükseldi. Polonya ise %4031 oranında artışla 13’üncü sıraya yerleşti.

Silah alımında Avrupa’da lider konumda olan genel listede 13. sırada bulunan İngiltere, ardından %508 artış kaydedip 14. sırayı alan Polonya ile devam ediyor. Sonra gelen ise 17. sıradaki Hollanda.

AB ülkeleri arasında silah ithalatında en büyük azalma yaşayan ülke ise %27 oranında kayıpla İtalya oldu.

SIPRI, Avrupa’nın en büyük silah alıcısını Ukrayna olarak belirledi; çünkü ülkenin silah alımı son dört yılda %9627 oranında artış gösterdi.

Türkiye, İthalatı Azaltırken İhracatı Artırdı

Son dönemde savunma harcamalarıyla dikkat çeken ülkeler arasında Türkiye de yer alıyor.

Türkiye’nin gerçekleştirdiği hamlelerin savunma alanında yarattığı etki SIPRI raporunda açıkça görülüyor.

Türkiye, 2015-2019 döneminde küresel silah ihracatında %0,8’lik pay alırken, bu oran 2020-2024 döneminde %1,7’ye yükselerek %103’lük bir artış gösterdi.

Son dört yıllık süreçte Türkiye, dünya genelindeki en büyük 25 silah ihracatçısı arasında 11. sırada yer aldı.

SIPRI verilerine göre, bu dönemde Türkiye’den en fazla silah ithal eden ülkeler Birleşik Arap Emirlikleri, Pakistan ve Katar oldu.

Türkiye’nin silah ithalatındaki payı 2015-2019 döneminde %1,7 iken, 2020-2024 döneminde %33’lük bir düşüşle %1,1’e geriledi.

Silah ithalatında en fazla düşüş gösteren 40 ülke arasında Türkiye, 22. sırada yer aldı.

Türkiye’nin en fazla silah ithal ettiği ülkeler İspanya, İtalya ve Almanya oldu.

Diplomatik alanda Afrika ile olan açılımları etkileyici bir şekilde dikkat çeken Türkiye, silah ihracatında da önemli bir konumda bulunuyor.

SIPRI, Batı Afrika ülkelerinin güvenlik koşullarındaki kötüleşme ile son dört yılda silah alımında %100’lük bir artış olduğunu belirtiyor.

2020-2024 döneminde Türkiye de Batı Afrika ülkelerinin en büyük tedarikçileri arasında yer aldı.

Silah tedarikinde Çin %26 ile ilk sırada, onu %14 ile Fransa takip ediyor. Türkiye ise %11 ile Rusya ile birlikte üçüncü sıradadır.

Rusya’nın Silah İhracatında Dikkat Çeken Düşüş

Rusya’nın silah satışında önemli bir düşüş mevcut. SIPRI verilerine göre bu oran %62 kadar geriledi.

Wezeman, bu düşüşün nedeninin, Ukrayna savaşı nedeniyle Rusya’nın daha fazla silaha ihtiyaç duyması ve ABD ile müttefiklerinin uyguladığı yaptırımlar olduğunu ifade ediyor.

Raporda, Rusya’nın 2020-2024 döneminde 33 ülkeye silah satışı gerçekleştirdiği belirtiliyor.

Rusya’dan en fazla silah alan ülkeler ise Hindistan (yüzde 38), Çin (yüzde 17) ve Kazakistan (yüzde 11) olarak belirlenmiştir.